Paul Schering – producent i pomysłodawca serialu "Skazany na śmierć" – także i w swym pełnometrażowym filmie proponuje nam solidne, męskie kino. Eksperyment to produkcja dla ludzi o mocnych nerwach. To film wręcz gęsty od przemocy. Myślę, że nie wszyscy wytrwają do końca. Niemniej eksperyment rozgrywający się na ekranie wciąga. Widz chce wiedzieć, jak to wszystko się zakończy, choć to chora ciekawość. Bo jak inaczej nazwać zjawisko, kiedy przez cały niemal film oglądamy ludzkie cierpienie i poniżanie spowodowane przez inne istoty ludzkie?

Niemniej film – zainspirowany prawdziwym tzw. „eksperymentem więziennym” z 1971 roku, którego inicjatorem był amerykański psycholog Philip Zimbardo – stara się odpowiedzieć na pewne fundamentalne pytanie: jak daleko jest w stanie posunąć się człowiek, gdy staje się anonimowy i ma szansę zająć rolę społeczną zupełnie odmienną od tej, jaką posiada w swoim normalnym życiu.

Travis traci pracę w domu spokojnej starości z powodu kryzysu. Poszukuje nowego zajęcia. Jego wzrok pada na ogłoszenie naboru do behawioralnego eksperymentu. Ma on trwać dwa tygodnie, a ochotnicy za każdy dzień zarobią po tysiąc dolarów. Travis bez wahania zgłasza się i pozytywnie przechodzi przez serię testów. Zostaje zakwalifikowany. Rozpoczyna się eksperyment, w którym część uczestników jest więźniami, a część strażnikami. Travis, jako jeden z więźniów, zaczyna walkę o przetrwanie, w której, tak samo jak w świecie zwierząt, wygrywa silniejszy.

Eksperyment to thriller psychologiczny. Każdy uczestnik, przed kwalifikacją i przydzieleniem do konkretnej grupy, przeszedł testy oraz wywiady, które oglądamy w czarno-bieli w różnych momentach filmu. Te migawki pozwalają zrozumieć widzowi czemu poszczególne osoby znalazły się w tej, a nie innej grupie. Tłumaczą także zachowania poszczególnych postaci. Strażnicy mają władzę, ale też świadomość, że cały czas są obserwowani przez „Wielkiego Brata”, który w każdej chwili może przerwać „zabawę”, gdy zostaną złamane zasady. Te dwie rzeczy oddziaływają na ich psychikę. Ponadto okazuje się, że zasady można dowolnie interpretować, a „jeśli człowiek staje się bezkarny, stać go na każde szaleństwo”. Zaczynają wychodzić na jaw coraz to bardziej sadystyczne skłonności co niektórych strażników.

W Eksperymencie główną rolę zagrał Adrien Brody. Jego bohater – Travis – to brzydzący się przemocą społecznik, który nie wierzy w ewolucję opartą o siłę. Przez cały film, nawet w najcięższych momentach, Travis stara się postępować zgodnie ze swoimi przekonaniami. Postać ta przywodzi na myśl oscarową kreację Brodego w Pianiście – Władysława Szpilmana. Brody ponownie wciela się w człowieka, którego niezasłużenie spotyka nienawiść i przemoc ze strony innych. Trzeba przyznać, że aktorowi znów udało się zagrać człowieka, którego nie udaje się złamać mimo największych chęci. W drugą główną rolę w Eksperymencie wcielił się Forest Whitaker (zdobywca Oscara w filmie Ostatni król Szkocji). Przemiana jaką przechodzi jego bohater mrozi krew w żyłach. Z mężczyzny, którym wszyscy zawsze pomiatali i pomiatają, włącznie z jego despotyczną matką, z którą nadal mieszka, wychodzi strażnik-sadysta, który poczuł siłę jaką daje mundur i odpowiednia pozycja. Po raz pierwszy w życiu czuje, że coś znaczy, i co ważniejsze, jest podziwiany. Whitaker kreacją 42-letniego Barissa tylko potwierdza swój status doskonałego aktora – jest to zdecydowanie najlepszy występ w tym filmie. W rolach drugoplanowych Brodemu i Whitakerowi partnerują między innymi: Clifton Collins Jr., Ethan Cohn, Travis Fimmel, David Banner, Cam Gigandet. Ich gra aktorska była na tyle przekonywująca, by stworzyć i podtrzymywać brutalny klimat filmu.

Autor: Magdalena Idzik

OCENA AUTORA: 7/10

Zdjęcie: Wikipedia